“Mijn werkzame leven begon ik als beeldhouwer. Ik gebruikte hoofdzakelijk steen, op het laatst alleen nog graniet. Op zoek naar steengroeves kwam ik door de jaren wereldwijd op fotogenieke plekken, vaak met in mijn broekzak een camera. Op een gegeven moment hebben de foto’s het beeldhouwwerk ingehaald en heb ik sculptuur verruild voor beeldverhalen. Op het snijpunt van sculptuur en fotografie ontstond mijn beeldroman ‘Geboortegrond’, een boek met een spirituele lading en bijna zonder tekst.
Opnieuw geraakt door de Bijbel
Toen mijn dochter 9 maanden was, werd ze gedoopt. Rondom die doop heb ik gesprekken gevoerd en kwam de Brabantse katholieke liturgie uit mijn jeugd terug. Tegelijk leerde ik de liturgie op dat moment, als volwassene, kennen als vorm van kunst. Het zit in mijn natuur om op iets dat mij raakt of verontrust te willen reageren met een vorm, lijnen of kleuren. De Bijbel had ik vanaf het moment waarop ik het ouderlijk huis verliet tot de geboorte van mijn dochter proberen te verruilen voor het Boeddhisme en een bepaald soort Hindoeïsme. Dat was niet uit frustratie; het christelijk geloof raakte langzamerhand op de achtergrond. Maar nu raakte de Bijbel mij opnieuw. Ik ging weer naar de kerk en de liturgie bleek een fijne vorm om ander zicht te krijgen op de Bijbel, meer contextueel. Ik kreeg er beelden bij: ik zag woestijnlandschappen, krantenknipsels, verliefde mensen, oorlogsgebieden.
Ik ervaar in de Bijbel een grondtoon, die de boventoon voert. Met Huub Oosterhuis zou ik die willen aanduiden als: ‘Een mens, een mens, een naaste’.
Geloofwaardigheid en houvast
In ‘Geboortegrond’ staat een foto van de lippen van een Surinaamse vrouw waarvan ik in die tijd dacht: ‘Dat zou de geliefde uit het Hooglied kunnen zijn, een tekst over de liefde tussen de bruidegom en de bruid.’ Zo ontstond het idee om dit vaker te doen: oude teksten verbinden aan foto’s uit de landen waar die teksten zich afspeelden, en aan taferelen uit mijn eigen buurt. Dat wilde ik ook proberen met het grotere verhaal van de Bijbel. Zoiets als: leven brengen aan die oude teksten – en die oude teksten aan mij. Ik wilde ook onderzoeken welke rol kon taal kon krijgen in mijn beeldende werk. Ik sta hiermee in een lange traditie, van bijvoorbeeld Gustave Doré, die de Bijbeltaferelen in 230 gravures weergaf, en eigentijdse kunstenaars.
Ik reisde naar het Midden-Oosten om de sfeer te proeven van bijvoorbeeld de woestijn. Dat bleek een nuttig kader: ik kon in die landen zelf ontdekkingen doen, mijn werk ‘werelds’ maken, geloofwaardig zijn, een politiek aspect toevoegen, het Oosten aan het Westen verbinden, de hemel aan de aarde en het woord aan het beeld. Ook gaf het mij houvast, want vaak genoeg dacht ik: ‘Kan ik dit wel? Mag ik dit wel?’ Ik heb er aan een pastor uit de Amsterdamse Dominicuskerk toestemming voor gevraagd. In het volmondige ‘ja’ van het antwoord schemerde aanmoediging en vertrouwen door. Dat hielp.
Van fotoboek naar tentoonstelling
Mijn reis leidde tot mijn fotoboek ‘Paradisewill.com’, een vrij klein, bescheiden boek. De vormgeving lijkt op een zakbijbeltje, iets waardevols dat je bij je wilt dragen. De directeur van het Bijbels Museum kreeg dat boekje onder ogen en zag er een tentoonstelling in. We zijn er doorheen gegaan en hebben een selectie van foto’s gemaakt voor de tentoonstelling ‘Zie Mij’.
Alle foto’s in de tentoonstelling zijn gekoppeld aan een Bijbeltekst. Soms is het verband tussen foto en tekst vrij concreet – bijvoorbeeld bij deze foto van Genesis –, soms is het verband associatief, zoals bijvoorbeeld bij de miniatuurmoskee uit Cairo, die ik koppel aan Openbaring. Die koppelingen zijn niet meer dan suggesties. De tekst zet de kijker op een bepaald spoor om het beeld te vatten maar het is niet de bedoeling dat de tekst het beeld inklemt. Het beeld wil de kijker tot reflectie brengen: ‘Wie ben jij en hoe verhoud jij je tot de wereld?’
Ik zie overigens een overeenkomst tussen de Bijbel en een fotocamera. Beide kunnen vrij gemakkelijk ingezet worden als wapen… Beide kunnen iets opdringen.
Wat ik hoop van de expositie? Het klinkt misschien wat abstract, maar ik hoop dat de bezoekers de tentoonstelling ervaren als ‘een persoonlijke zoektocht met een universeel karakter’. Dan is mijn opzet geslaagd.”
Interview en tekst: Peter Siebe