Bijbelvertalingen in Nederland en Vlaanderen
Ontdek het hoe en waarom van Bijbelvertalen
Hoe zijn de verschillende Bijbelvertalingen ontstaan?
De Bijbel bestaat eigenlijk uit allerlei verschillende boeken die in verschillende tijden en talen ontstaan zijn. De oorspronkelijke boeken zijn geschreven in het Hebreeuws, Aramees en Grieks. Die Bijbelboeken hebben dus ook hun eigen stijl en woordenschat, en zijn tegelijkertijd verbonden met elkaar.
Omdat de Bijbel voor veel mensen een heel belangrijk boek is, is het ook al eeuwenlang vertaald in allerlei talen. Er bestaan verschillende typen vertalingen, want vertalen is keuzes maken. Wanneer het gaat over het vertalen van de Bijbel zijn veel mensen geneigd om te spreken in termen van ‘goed’ of ‘fout’. Vaak is er echter meer dan één optie goed. Of beter gezegd: vaak zijn er meerdere opties mogelijk die allemaal hun voors en tegens hebben.
‘Iedere vertaling begint met begrijpen van de tekst, en hoe je die begrijpt is bepalend voor je vertaling. Maar ons begrip van de tekst wordt mede gepaald door onze eigen context.’
Matthijs de Jong, Hoofd Vertalen en Hoogleraar Bijbelvertalen aan de VU Amsterdam
Welke Bijbelvertalingen zijn er?
NBV21
De NBV21 is de nieuwe Bijbel voor de 21e eeuw, bedoeld als standaardvertaling van de Bijbel voor Nederland en Vlaanderen. Deze vertaling is de afronding van een zorgvuldig en gebalanceerd traject. De NBV21 heeft veel te danken aan opmerkingen van alle betrokken lezers. De NBV21 is daardoor niet alleen de Bijbel vóór de 21e eeuw, maar ook de Bijbel ván de 21e eeuw.
Bijbel in Gewone Taal
De BGT is een vertaling in gewone taal, taal die iedereen kent en gebruikt. Er worden algemeen bekende woorden in gebruikt, en de zinnen zijn overzichtelijk en niet te lang. Door duidelijk verband tussen de zinnen en heldere verwijzingen naar personen en plaatsen ontstaat een samenhangende tekst. De tekst is ingedeeld in korte stukken met een eigen opschrift, dat de kern noemt van het stuk dat volgt.
De Nieuwe Bijbelvertaling (NBV)
De Nieuwe Bijbelvertaling (NBV) is een vertaling in hedendaags, natuurlijk Nederlands. Het is een interconfessionele vertaling, uitgebracht in 2004 door het toenmalige Nederlands Bijbelgenootschap en de Katholieke Bijbelstichting in samenwerking met Vlaamse partnerorganisaties.
NBG-vertaling 1951
In 1911 besloot een aantal theologen een nieuwe vertaling te maken, die in de breedte van de kerken gebruikt kon worden. In 1927 ondersteunde het Nederlands Bijbelgenootschap deze onderneming en toen kwam er schot in. De vertalers waren afkomstig uit verschillende kerken en waren van verschillende theologische richtingen. In 1939 verscheen het Nieuwe Testament en in 1951 de volledige Bijbel. De NBG-vertaling 1951 werd al heel snel door de meeste protestantse kerken in gebruik genomen. Nooit eerder was het voorgekomen dat een Bijbelvertaling door zoveel kerken aanvaard was.
Groot Nieuws Bijbel
Het Nederlands Bijbelgenootschap bracht in 1972 samen met de Katholieke Bijbelstichting het Nieuwe Testament in omgangstaal uit: Groot Nieuws voor U. In Groot Nieuws voor U werd modern Nederlands gebruikt en kerkelijk jargon was erin vermeden.
Wie vertalen de Bijbel en hoe gaan ze te werk?
Het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap zorgt al sinds 1847 voor het drukken en verspreiden van Bijbels. De eerste vertaling verscheen in 1951 en die werd aangeboden aan koningin Juliana en prinses Wilhelmina.
Het maken van een Bijbelvertaling is een zorgvuldig en langdurig traject. Het wordt gedaan door vertalers met veel kennis van de Bijbelse talen, in samenwerking met mensen die veel van het Nederlands weten. En natuurlijk maken ze gebruik van computersoftware en allerlei naslagwerken.
Waar komen de verschillen tussen Bijbelvertalingen vandaan?
Er blijken in de praktijk grote verschillen te bestaan tussen Bijbelvertalingen. Hoe wil de vertaling jou, als lezer, bij de tekst brengen? Via een vertaling die zoveel mogelijk klinkt als gewoon Nederlands, maar waarvoor dan wel grotere vertaalstappen gezet zijn? Of via een vertaling die meer woord-voor-woord vertaalt, maar veel meer achtergrondkennis van jou als lezer vereist? En wat gebeurt er met elementen uit de Bijbel die horen bij de tijd en cultuur waar de teksten uit voortkomen – bijvoorbeeld maten en gewichten, termen als ‘centurio’ of ‘wadi’, maar ook beeldspraak die alleen goed te begrijpen is in de context van het Oude Israël?
Geeft de vertaling zulke begrippen een-op-een weer, zodat jij de wereld van de Bijbelschrijvers binnenstapt, maar wel veel voorkennis nodig hebt om de tekst te begrijpen? Of zet een vertaling zulke begrippen om naar hedendaagse begrippen, waardoor de tekst begrijpelijker wordt, maar er wel culturele en geografische details aan jou als lezer onthouden worden?
Een ander element is de literaire kant: de Bijbel is een boek dat bestaat uit vele boeken, die allemaal in verschillende vormen en stijlen geschreven zijn. Paulus schreef retorische brieven, de psalmdichters Hebreeuwse gedichten. De vertelstijl van Genesis en de Samuel-boeken verschilt van die van Handelingen, of het poëtisch proza van Prediker. Wat doet een Bijbelvertaling daarmee? Zie je dat soort stijlverschillen terug in de vertaling? Een ander aspect dat hiermee samenhangt, is voorleesbaarheid: de meeste Bijbelteksten zijn bedoeld om hardop te lezen. De manier waarop je vertaalt, is bepalend voor hoe voorleesbaar je Bijbel is.
Ten slotte: de Bijbel is geen gewoon boek. De Bijbel is het meest wijdverspreide boek ter wereld, en veel lezers ervaren in dit boek de stem van God in hun leven. Joden en christenen hebben een eeuwenlange geschiedenis met de teksten. Hoe klinkt die geschiedenis door in de vertaling? Sommige vertalingen sluiten dicht aan bij eerdere vertalingen; andere vertalingen starten helemaal opnieuw en werpen daarmee voor lezers soms een heel nieuw licht op de teksten. Iedere vertaling biedt een venster op de tekst. En iedere vertaling belicht de brontekst op haar eigen manier.
Steun het Bijbelvertalen!
Veel gestelde vragen
Heb je een vraag over Bijbelvertalen? Bekijk dan onze veelgestelde vragen en hun antwoorden!